Geologie van het Savelsbos

De ondergrond van het Savelsbos is enige tientallen miljoenen jaren geleden gevormd. Tijdens de geologische periode het Boven-Krijt drong de zee vanuit het noordwesten het tegenwoordige Zuid-Limburg binnen. In het begin werden kust en zandafzettingen gevormd met een afwisseling van fijne zanden en klei. In het Savelsbos komen deze afzettingen alleen in de diepere ondergrond voor. Deze zee werd dieper en hierin vormden zich vervolgens dikke pakketten van een zacht soort kalksteen door een miljoenen jaren durende opstapeling van kalkhoudende overblijfselen van zeedieren. Deze afzettingen van tufkrijt zijn de Formaties van Gulpen en van Maastricht.
Deze afzettingen liggen niet meer horizontaal, maar hellen naar het noordwesten. Daardoor komt het Gulpens krijt in het zuiden van het Savelsbos aan de oppervlakte en het Maastrichts krijt niet. Latere afzettingen uit het Krijt treffen we in het Savelsbos niet aan. Daar waar het gesteente nagenoeg aan de oppervlakte komt zijn ondergronds kalksteengroeven ontstaan door steenwinning.

Ongeveer 5 tot 2,5 miljoen jaar geleden vormden rivieren hier de afzettingen. Ruim twee miljoen jaar geleden kwam de Maas vanuit het zuidwesten Zuid-Limburg binnen, ongeveer ter hoogte van het huidige Eijsden. Vervolgens stroomde ze in noordoostelijke richting door een meerdere kilometers breed dal verder.
Gedurende het Tertiair trad daarin verwering op onder invloed van een warm en vochtig klimaat. Dit resulteerde in een schiervlakte (een door erosie afgevlakt gebergte).

In het Jong-Tertiair en in het Kwartair (2,5 miljoen jaar geleden tot heden) erodeerden de Maas in dit gebied sterk door wisselende klimatologische omstandigheden en de opheffing van de Ardennen als gevolg van vulkanische activiteit. In Zuid-Limburg is daardoor door de Maas een dik pakket grind en zand afgezet. In het noorden van het Savelsbos kan deze laag plaatselijk aan de oppervlakte komen. Door de langzame opheffing van Zuid-Limburg, 2,5 miljoen tot 11 000 jaar geleden, en wisselende klimatologische omstandigheden heeft de Maas zich ingesneden. Daardoor heeft de Maas hier een dik pakket grind en zand afgezet (laagpakket van Sint Geertruid). Daar waar de rivier zich in zijn oorspronkelijke bedding had ingesneden bleven de resten van deze bedding als rivierterras over. In Zuid-Limburg is dit nu het hoogste en oudste terras. Onder periglaciale omstandigheden werden in het terrassenlandschap de droogdalen gevormd door erosie.
Bovenop het bovenste terras is tijdens de twee laatste ijstijden door windwerking een laag löss afgezet. Dit vinden we met name op de hoger gelegen delen van het Savelsbos: het plateau. Later erodeerde de löss van de plateaus en hellingen.

Zie ook een interactieve uitleg van de geologische geschiedenis van Zuid-Limburg met een geologische kaart op GeologischeKaart.nl.
Lees meer over de geologie van het Savelsbos op De Belemniet. Hier zijn ook verhelderende fotos te zien van enkele geologische fenomenen.

Bronnen en links